Linux, her ne kadar başlangıçta karmaşık görünse de, aslında sunduğu esneklik ve kontrolle kullanıcıların en çok tercih ettiği işletim sistemlerinden biri. Bu yazıda, Linux komutlarıyla başlarken nelere dikkat etmeniz gerektiğinden ve sık kullanılan temel komutlardan bahsedeceğim. Amacım, Linux’u daha anlaşılır ve pratik bir şekilde kavramanızı sağlamak. Başlayalım!
Linux Komut Satırı Nedir?
Linux’un asıl gücü komut satırında (CLI – Command Line Interface) gizli. Komut satırı, sisteme direkt komutlar vererek çeşitli işlemler yapmamıza olanak tanır. Dosya oluşturma, sistem kaynaklarını yönetme, hatta yazılım kurma gibi görevleri hızlıca gerçekleştirebilirsiniz. Bunun için bir terminal penceresi açmanız yeterli.
Linux’ta en sık kullanılan komut yorumlayıcısı Bash olarak bilinir. Bu kılavuzda, Bash kullanarak işleri nasıl halledebileceğinizi öğreneceksiniz.
Linux’un Temel Komutları
PWD (Print Working Directory)
Terminalde nerede olduğunuzu göstermek için kullanılır. Sizin o an hangi dizinde çalıştığınızı öğrenmenin en kolay yolu.
ls (List)
Bir dizinde neler olduğunu görmek için ls komutu kullanılır. Klasördeki dosyaları ve alt dizinleri hızlıca listelemenizi sağlar.
Parametreleri
ls -l: Dosyaların detaylarını gösterir (dosya izinleri, sahipleri, boyut vb.).
ls -a: Gizli dosyaları da listelemek için kullanılır.
ls -lh: Dosya boyutlarını MB, GB gibi daha okunabilir bir formatta gösterir.
cd (Change Directory)
Bir dizinden diğerine geçmek için kullanılır. Örneğin, ev dizinindeyseniz ve /etc dizinine gitmek istiyorsanız:
Parametreler
cd ..: Bir üst dizine geçmek için.
cd ~: Ana dizine (home dizinine) dönmek için.
mkdir (Make Directory)
Yeni bir klasör oluşturmak için kullanılır. Örneğin, proje adlı bir klasör oluşturmak istiyorsanız:
rmdir (Remove Directory)
Boş bir klasörü silmek için kullanılır. Eğer klasör doluysa, bu komut işe yaramaz. Bu durumda rm -r komutunu kullanmanız gerekir (bu komut klasördeki tüm içerikleri de siler).
Dosya İşlemleri
touch
Yeni bir dosya oluşturmak isterseniz, touch komutunu kullanabilirsiniz. Bu komut, belirtilen isimde bir dosya oluşturur.
cp (Copy)
Dosyaları veya dizinleri kopyalamak için kullanılır. Örneğin, bir dosyayı başka bir dizine kopyalamak istiyorsanız:
mv (Move)
Dosyaları taşımak veya yeniden adlandırmak için kullanılır. Bir dosyayı başka bir klasöre taşıyabilir ya da ismini değiştirebilirsiniz.
rm (Remove)
Dosyaları veya dizinleri silmek için kullanılır. Örneğin, bir dosyayı silmek için:
Dosya İçeriklerini Görüntüleme
cat (Concatenate)
Bir dosyanın içeriğini terminalde görüntülemek için kullanılır.
less Komut: less new_filet.txt
Büyük dosyaları incelemek için cat komutundan daha kullanışlıdır, çünkü içeriği sayfa sayfa görüntüler ve gezinmeyi kolaylaştırır.
head ve tail Komutları
Bir dosyanın başındaki veya sonundaki satırları göstermek için bu komutlar kullanılır. Özellikle log dosyalarını izlemek için çok faydalıdır.
Kullanıcı ve İzin Yönetimi
whoami
Hangi kullanıcıyla oturum açtığınızı gösterir. Özellikle root yetkileriyle işlem yaparken hangi kullanıcıda olduğunuzu öğrenmek için kullanışlıdır.
sudo
Bir komutu root yetkileriyle çalıştırmak için kullanılır. Sistem yönetimi veya yazılım kurulumlarında sıklıkla kullanılır.
chmod (Change Mode)
Dosya veya dizin izinlerini değiştirmek için kullanılır. Örneğin, bir dosyayı çalıştırılabilir hale getirmek için:
chown (Change Owner)
Bir dosyanın sahipliğini değiştirmek için kullanılır. Sahip ve grup değişikliği yapabilirsiniz.
Sistem Bilgileri ve Yönetimi
df (Disk Free)
Disk alanı kullanımını gösterir. Sistem diskiniz dolduğunda hangi dizinlerin fazla yer kapladığını öğrenmek için kullanılır.
du (Disk Usage)
Bir dizinin veya dosyanın ne kadar disk alanı kullandığını gösterir.
top Komutu
Sisteminizde çalışan işlemleri ve kaynak kullanımını gerçek zamanlı olarak görüntülemek için kullanılır. İşlemci ve bellek kullanımını izlemek için çok faydalıdır.
ps Komutu
Çalışan işlemleri listelemek için kullanılır. Özellikle belirli bir işlemi bulmak için çok faydalıdır.
kill Komutu
Bir işlemi sonlandırmak için kullanılır. İlk önce ps komutuyla işlemin PID (Process ID) numarasını bulmanız gerekir.
reboot ve shutdown
Sistemi yeniden başlatmak veya kapatmak için kullanılır.
Ağ Komutları
ping
Bir IP adresine ya da sunucuya ulaşılabilirliğini kontrol etmek için paket gönderir.
ifconfig
Ağ arayüzlerinin durumunu görmek ve ayarlamak için kullanılır. Modern sistemlerde yerini ip komutuna bırakmıştır.
netstat
Ağ bağlantılarını, portları ve çeşitli ağ istatistiklerini görüntüler.
curl
Bir web sayfasından veri almak veya veri göndermek için kullanılır.
Yazılım Paket Yönetimi
Her Linux dağıtımının kendi paket yönetim aracı vardır. Yazılım kurmak, güncellemek veya kaldırmak için kullanılır.
apt (Advanced Package Tool) – Debian ve Ubuntu
Debian tabanlı sistemlerde yazılım yönetimi için kullanılır.
remove
Kısayollar ve İpuçları
Autocomplete (Tab tuşu)
Komutları ve dosya isimlerini tamamlamak için Tab tuşunu kullanabilirsiniz. Örneğin, uzun bir dosya ismi yazarken Tab tuşuna basarak geri kalan kısmı otomatik olarak tamamlayabilirsiniz.
Komut Geçmişi
Önceki komutlara erişmek için yukarı ok tuşunu kullanabilirsiniz.
alias
Sık kullandığınız komutlara kısayol atamak için kullanılır. Örneğin, uzun bir komutu kısa hale getirmek için:
Sonuç
Linux, komut satırıyla güçlü ve esnek bir sistem yönetimi sunar. Bu yazıda, Linux’ta sık kullanılan komutları öğrendik. Bu komutları kullanarak günlük işlerinizi kolayca yapabilir, sistemi yönetebilir ve daha fazla kontrol sağlayabilirsiniz. Komut satırına aşina olduktan sonra, Linux’un size sunduğu sınırsız olanakları keşfetmeye başlayacaksınız.
Unutmayın, Linux dünyasında pratik yapmak en iyi öğretmendir!